Laweta (z franc. 1'affAt), rusztowanie, na którym spoczywa działo przy strzelaniu, a najczęściej przy przewożeniu. Lawety różnią się znacznie postacią, stosownie do tego, czy służą dla dział polowych, górskich, nadbrzeżnych, okrętowych lub fortecznyeh, ale w każdym razie winny być tak zbudowane, by działo łatwo dawało się zwracać w różne kierunki i pochylać pod różnymi kątami względem poziomu.
Pierwotnie działa umieszczane były na wozach ciężkich; dopiero w XVIII wieku Vallieres i Gribeauval wprowadzili do artylerii lawety typu, który się dotąd urzymał. Główne części lawety to: ściany, machina do celowania, oś i koła, przyrząd do łączenia i oddzielania L. od przodka, oraz hamulec. L. dział polowych (fig. 1)
składają się z dwóch ścian z blachy stalowej, połączonych wiązadłami coraz krótszemi, tak, że ściany coraz bardziej ku sobie się zbliżają. W części przedniej posiadają osady półkołowe, na których opiera się armata. Szruba poruszana rękojeścią dozwala armatę nastawiać w żądanym kierunku. Za pośrednictwem osi L. opiera się na dwóch kołach, które nadają jej ruchliwość dostateczna. L. dział górskich maja budowę podobna, ale wymiary mniejsze, i dają się rozbierać na kilka części, które się przewożą oddzielnie na grzbietach mułów. L. dział oblężniczych (fig. 2) różnią się od polowych głównie formą wyniesiona swych ścian, co dozwala strzelać powyżej ogrodzeń, chroniących działa i ich obsługę. L. forteczne i
nadbrzeżne składały się dawniej z dwóch części odrębnych, z L. właściwej i platformy, na której L. ta mogła się posuwać i cofać; obecnie mają budowę zbliżoną do L. obleżniczych. L. dawniejszych moździerzy gładkich, przeznaczonych do strzałów pod kątami wielkiemi, składały się z grubych ścian żelaznych, spoczywających szeroka podstawa na gruncie, lub :aczej na platformie; obecne moździerze gwintowane maja Ł. podobne do polowych, ale wytrzymalsze. W skutek oddziaływania czyli reakcji działo przy strzale zawsze się cofa, dlatego L. zaopatrzone być musza w odpowiednie hamulce. Wielkie działa posiadają, hamulce hydrauliczne, jak L. Grusoua (fig. 3), w której armata poruszana jest pompa hydrauliczna d, która się nastawia za po
mocą drążka ;'. Armata przesuwa się z laweta górna B po lawecie dolnej l, przyczem hamulce hydrauliczne po obu stronachograniczają cofanie się. L. dolna obraca się dokoła wału m, a podnosi się i obniża działaniem pompy d. Armstrong zbudował L. hydropneumatyczna, (fig. 4), która przy cofaniu wtłacza ciecz z hamulca hydraulicznego do kamery, wypełnionej powietrzem pod ciśnieniem 60 atmosfer; powietrze to wyciska następnie ciecz i posuwa naprzód armatę.
Podobne. L. znajdują się na wielu pancernikach. Dobre hamulce umożebniaja szybkie następstwo strzałów jednych po drugich, sprowadzanie bowiem działa na właściwe miejsce trwa dłużej, aniżeli jego ładowanie; dla dział wielkich, nieruchomo ustawianych, zadanie to lepiej jest rozwiązane, aniżeli dla lekkich dział polowych, utrudnia się to bowiem rozmaitością gruntu, na którym działa te są, ustawiane. Dopiero w ostatnich latach L. te zostały tak udoskonalone, głównie przez wprowadzenie hamulców hydraulicznych, że i działa polowe dają, się użyć jako szybkostrzelne. W ogólności rozwój mechaniki praktycznej Wpłynął bardzo na udoskonalenie Ł., ale zarazem wytworzył nadmierna rozmaitość ich konstrukcji.
(Encyklopedia Samuela Orgelbranda => SO)
Możesz go uaktualnić, oddzielając swój komentarz lub obszerniejsze hasło linią ciągłą (-----), ale hasła oryginalnego NIE ZMIENIAJ - pamiętaj, że ET to przede wszystkim miejsce przechowywania starych, nieaktualnych haseł encyklopedycznych.
PAMIĘTAJ: Ten tekst to ciekawostka i nie nadaje się na ściągawkę do szkoły i nie powinien też być traktowany jako jedyne źródło wiedzy na ten temat!