mamertyni (czyli synowie Mamersa lub Marsa) - kampańscy żołdacy Agatoklesa Syrakuzańskiego, którzy po jego śmierci w r. 289 p.n.e.. zajęli miasto Messanę. Pobici w r. 265 przez Hierona II Syrakuzańskiego, sprzymierzyli się naprzód z Kartaginą, następnie z Rzymem, dając w ten sposób powód do wybuchu pierwszej wojny Punickiej w r. 264 p.n.e.
mamertyńskie więzienie - (Carcer Mamers tinus), straszliwe, zachowane do dnia dzisiejszego więzienie starożytnego Rzymu, w którym więziono i mordowano przestępców stanu. Według podania trzymano tam apostołów św. Piotra i Pawła. Najstarszy to zachowany budynek miasta, z czasów jeszcze etruskich. (Encyklopedia Powszechna Ultima Thule)