Kurpie (Kurpsie, Kurpiki) - szczep plemienia Mazurów, osiadły od wieków w puszczach mazowieckich, ciągnących się od okolic Ostrołęki ku granicom Litwy.
- Tryb życia
Kurpie nie zbierali się w większe gromady wioskowe, stąd rozrzucone ich osady, pierwotnie pojedyncze, dopiero później, z wytrzebieniem lasów, zaczęły się skupiać w większe wioski. Życie samotne, w szczupłym tylko gronie własnej rodziny, wyrobiło w nich charakter dziki i szorstki, uniesienia gwałtowne, niezwykła zręczność ciała, wytrzymałość na wszelkie trudy. Zawołani łowcy, Kurpie celują jako wyborowi strzelcy.
Współczesność[]
W obecnych czasach, gdy dawne puszcze znikły prawie zupełnie, zubożeni Kurpie musieli zmienić sposób życia i trudnią się, oprócz rolnictwa, ścinaniem drzewa, skrobaniem kory, wywózką i orylką.
Stroje[]
Zwyczajnym ich ubiorem jest sukmana z ciemno-siwego sukna, z klapami granatowemi i stojącym kołnierzem z tyłu fałdowana, przepasana czerwonym lub różnokolorowym pasem, kapelusz niski z wąskimi skrzydłami, sznurkami szychowemi z chwastami okolony, z pawim piórkiem (psiorem); chodaki na nogach z łyka lipowego lub ze skóry. Kobiety przyjemne i piękne, ale za to dość lekkich obyczajów, chodzą w sukmanach burych lub siwych, spódnice w pasy, chustka duża na głowie raz w tyle związana, latem boso lub w kurpiach, zima w trzewikach z czarnej skóry.lllllllkiihuinie zresztą do miejscowości, ubiór ten rozmaicie się zmienia. Są oni niezmiernie gościnni, ale z drugiej strony mściwi za wyrządzoną krzywdę.
Literatura[]
- K. Wł. Wójcicki "Zarysy domowe" (Warszawa, 1842);
- A. Połujański "Wędrówki po gubernji Augustowskiej" (Warszawa, 1859);
- Krzywicki "Kurpie" (1892);
- Adam Zakrzewski w "Wiśle", tom I i. dalsze.
Możesz go uaktualnić, oddzielając swój komentarz lub obszerniejsze hasło linią ciągłą (-----), ale hasła oryginalnego NIE ZMIENIAJ - pamiętaj, że ET to przede wszystkim miejsce przechowywania starych, nieaktualnych haseł encyklopedycznych.
PAMIĘTAJ: Ten tekst to ciekawostka i nie nadaje się na ściągawkę do szkoły i nie powinien też być traktowany jako jedyne źródło wiedzy na ten temat!Uaktualnienie[]
Ta strona zawiera treści z Wikipedii.
Oryginalny artykuł był umieszczony pod nazwą Kurpie. Lista autorów jest dostępna w
historii strony. |
Nazwa Kurpie wywodzi się od noszonych przez miejscową ludność butów (kurpsi) wyrabianych z lipowego łyka i początkowo była przezwiskiem nadanym przez okoliczną ludność, zaś sami Kurpie nazywali się Puszczakami. Określa ona obecnie zarówno ludność zamieszkującą tereny dwóch puszcz mazowieckich leżących nad Narwią: Puszczy Zielonej (zwanej też: Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej, jak również cały region kurpiowski (inaczej: Kurpiowszczyzna). Głównymi ośrodkami regionu kurpiowskiego w Puszczy Zielonej są Kadzidło, Łyse i Myszyniec oraz Lipniki.
Błotniste ziemie i lasy nie sprzyjały osadnictwu rolniczemu, stąd pierwotnie główne źródło utrzymania dla Kupriów stanowiła puszcza. Pierwsi osadnicy na Kurpiowszczyźnie (XIV wiek) zajmowali się rybołówstwem, myślistwem oraz bartnictwem na podstawie królewskich przywilejów (prawo bartne, przywilej trwał do 1801 roku), wydobyciem oraz obróbką bursztynu, rzemiosłami drzewnymi i tkactwem. Pracowali też jako smolarze i węglarze.
Kurpie nie odrabiali pańszczyzny, pozostając czynszownikami królewskimi (Puszcza Zielona) lub biskupimi (Puszcza Biała). Rozwój rolnictwa nastąpił w okresie XVII-XIX wieku. Naturalna bariera w postaci lasów i bagien wymuszająca samowystarczalność była przyczyną powstania odrębności kulturowej.
Charakterystycznymi elementami kultury materialnej są stroje, kurpiowskie chaty, zdobienia w drewnie i rzeźba, wycinanki oraz ozdobne palmy na Niedzielę Palmową. Elementy folkloru, w tym kurpiowska gwara, zachowały się do XXI wieku.
Kultywowaniem i zachowaniem kultury kurpiowskiej zajmują się stowarzyszenia prywatne (np. Związek Kurpiów) oraz samorządowe (Związek Gmin Kurpiowskich). Działają zespoły folklorystyczne i twórcy ludowi. Odbywają się cykliczne imprezy:
- Miodobranie Kurpiowskie (Myszyniec)
- Ogólnopolskie Dni Kultury Kurpiowskiej (Nowogród)
- Na łowy - gmina Czarnia
- Niedziela Palmowa - gmina Łyse
- Kartoflisko - gmina Turośl
- Zorenczynowka - gmina Zbójna
- Kurpiowskie granie - gmina Lelis
- Wesele Kurpiowskie - gmina Kadzidło
- Niedziela Kadzidlańska - gmina Kadzidło
- Śladami Kurpiów - gmina Kadzidło
Linki zewnętrzne:
- ekurpie.pl - Kultura, sztuka ludowa i turystyka na kurpiach
- kurpie.com.pl - Kultura, sztuka ludowa i historia Kurpiów
- "Kurpsie" - kurpiowski serwis regionalny