Dwory polskie bywały przeważnie drewniane, niewiele też; zachowało się ich z dawnych czasów. Pożary i nietrwałość materiału, a także i nowa moda z końca XVIII w. przyczyniły się do tego, że tak skąpe mamy o nich wiadomości.
Na typ ich architektury wpływać musiał materiał budowlany, klimat i warunki bezpieczeństwa, inne w Polsce niż w krajach zachodnich i różne w różnych jej dzielnicach, dzięki czemu np. na kresach wschodnich stawiano drewniane dwory obronne, tzw. fortalicje. Oprócz drewnianych stawiano naturalnie i domy obronne murowane, stanowiące niejako przejście między właściwym domem a zamkiem. Zachowało się ich kilka, a mianowicie dwór z XV wieku w Dębnie pod Tarnowem i Oporowie pod Kutnem, z wieku zaś XVI w Drzewicy, Jeżowie i Szymbarku.
Wiek XVII[]
Najstarsze zachowane dwory polskie drewniane pochodzą z końca XVII i początku XVIII wieku; są one barokowe, mają dachy łamane i rodzaj wieżyczek z kopułkami lub hełmami w narożnikach. Są one właściwie naśladownictwem w drzewie pałaców wielkopańskich murowanych, budowane jednak i ozdabiane przez polskich cieśli i snycerzy tyle nabrały charakteru miejscowego, że słusznie uważane są za polski typ budownictwa wiejskiego, ozdobniejszego, tego czasu. Nie można ich jednak traktować jako bezpośredniego dalszego kroku architektury polskiej wieków poprzedzających; wcześniejsze dwory nie miewały tak jednolitego planu, nie powstawały od razu i niejednokrotnie z małych zaczątków rozwijały się dopiero w wielkie budowle, pełne dobudówek i t. p.
Materiał budowlany i położenie[]
Materiałem bywał przeważnie modrzew, zapewniający im znaczną trwałość. Dobudówki takie i rozszerzania były dyktowane potrzebą, w miarę rozrastania się rodu. Utarł się zwyczaj w Polsce budowania dworów orientowanych na „jedenastą godzinę", tzn. tak ustawionych, że o jedenastej przed południem fasada główna była w pełnem świetle; położenie takie umożliwiało dostęp słońca do wszystkich komnat.
Rozkład pomieszczeń[]
Przeciętny rozkład dworu polegał na podziale dużą sienią biegnącą wzdłuż osi domu, na część pańską, zawierającą jadalnię, świetlicę, (zwaną później bawialnią, następnie salonem), wreszcie różne pokoje: białogłowskie, przyjacielskie (gościnne), alkierzyki, komory itd. oraz część czeladną.
Otoczenie[]
Dwory otaczał ogród, będący u mniej zamożnej szlachty połączeniem parku z sadem i ogrodem warzywnym.
Wiek XVIII[]
Typ dworu uchodzący za charakterystyczny dla Polski powstał przy końcu XVIII wieku. Jest to dom parterowy (ewent. z pięterkiem), z portykiem kolumnowym przed wejściem: znowu w drzewie naśladowane formy murowanego pałacu wielko-pańskiego epoki klasycyzmu, które doskonale zaaklimatyzowały się na polskiej wsi. Zachowało się ich stosunkowo bardzo wiele i mówiąc o dworach polskich, ten łyp przeważnie bierze się pod uwagę. Urządzenie dworu bywało nieraz bardzo bogate; przeważały w niem kobierce kosztowne i broń, często pochodzące z łupów wojennych, oraz pamiątki rodzinne. Meble sporządzano na miejscu, nieraz w sposób bardzo prosty; od XVII w sprowadzano je częstokroć z Gdańska. EG
Możesz go uaktualnić, oddzielając swój komentarz lub obszerniejsze hasło linią ciągłą (-----), ale hasła oryginalnego NIE ZMIENIAJ - pamiętaj, że ET to przede wszystkim miejsce przechowywania starych, nieaktualnych haseł encyklopedycznych.
PAMIĘTAJ: Ten tekst to ciekawostka i nie nadaje się na ściągawkę do szkoły i nie powinien też być traktowany jako jedyne źródło wiedzy na ten temat!