CELTOWIE
Jeden z głównych szczepów indoeuropejskich w Europie. Pierwotnie Celtowie mieli swe siedziby po prawej stronie Renu aż do Wezery, po lewej aż do Francji środkowej, na południe sięgali do Alp, do niziny Dunaju i na wschód aż po Karpaty. Z tych siedzib wywędrowali ok. roku 400 p.n.e. na zachód do Francji i do Hiszpanii, gdzie zmieszali się z tubylczymi Iberami.
Wędrówki[]
Celtowie we Francji znani byli Rzymianom pod nazwą Galów. Część Celtów wywędrowała do Brytanii, inni do górnej Italii, skąd w 387/386 zawładnęli Rzymem. Ok. 300 r p.n.e. hordy Galów wkroczyły na Półwysep Bałkański, a w 280/279 zajęły Grecję, skąd część ich przeszła do Galacji w Azji Mniejszej.
Dni potęgi i upadek[]
Ok. 250 roku p.n.e. potęga Celtów doszła do szczytu, ale już wkrótce Rzymianie po wielu walkach złamali potęgę Galów w Italii północnej, a z czasem, w I w. p.n.e., pod wodza Juliusza Cezara, podbili całą Galię. W 25 r p.n.e. Rzymianie zajęli Galację i utworzyli z niej prowincję rzymską. Po podboju Galii przez Rzymian rozpoczyna się silna romanizacja Celtów; tracą oni własny język, przejmując od Rzymian łacinę, a także ich kulturę i obyczaje. Obecny obszar panowania języków celtyckich jest ograniczony do zachodniej Bretanii (pólnocno-zachodnia Francja) i Walii oraz niektórych rejonów Szkocji i Irlandii. Język bretoński ma we Frencji status języka regionalnego. Język iryjski (irlandzki) jest w Republice Irlandzkiej językiem urzędowym obok angielskiego.
Wygląd i uzbrojenie[]
Według pisarzy rzymskich Celtowie byli wysokiego wzrostu, mieli jasne włosy i niebieskie oczy. Skorzy byli do wojny, niesłychanie ciekawi i dowcipni. Najwybitniejsi wśród nich nosili wielkie wąsy. Za zbroję służył im żelazny pancerz, brązowe hełmy z rogami, wielkie tarcze skórzane, długie mięcze i dzidy. Najchętniej walczyli na koniach lub rydwanach. Ich głównym zajęciem, poza walką, była hodowla bydła i koni. Mieli kastę kapłanów, druidów.
Struktura społeczna[]
Społeczeństwo celtyckie opierało się na czteropokoleniowej grupie rodzinnej. Wyższą jednostką było plemię. Za czasów Cezara w Galii żyło ok. 50 plemion celtyckich. Podobną plemienną organizację mieli Celtowie z Wysp Brytyjskich.
Zasiedlenie Wysp Brytyjskich[]
Ludy mówiące językami celtyckimi przybyły na Wyspy Brytyjskie w czasach przedhistorycznych, prawdopodobnie w kilku falach zasiedleńczych. Być może było to około 2000 lat p.n.e. Ten najdawniejszy etap zaludnienia wysp można spróbować prześledzić na podstawie rozwoju tamtejszych języków. Najstarsza ich grupa, do dziś spotykana w górach Szkocji i na Hebrydach, a także w Irlandii i na wyspie Man, określana jest mianem języków goidelskich lub Q-celtyckich. Dialekty późniejsze, bardziej rozwinięte, zwane brytańskimi, w tym galijski, przetrwały w Walii i Bretanii. Językami tej grupy mówiono też w Brytanii południowo-wschodniej; ślady tego języka zanaleźć można do dziś w nazwach rzek, gór i lasów. Obecność brytańskiego w Bretanii wiąże się z falą kolonizacyjną z Brytanii do Bretanii w V i VI w n.e.
Piktowie[]
Innym językiem, który występował na Wyspach Brytyjskich, był piktyjski. Piktowie zasiedlili wyspy prawdopodobnie jeszcze przed Celtami, a w czasach wczesnohistorycznych byli potężnym ludem zasiedlającym obszar od północy Szkocji po Szetlandy. Imiona władców i wojowników piktyjskich przechowały się w inskrypcjach na kamieniach, w większości spisanych z pomocą wczesnoceltyckiego alfabetu ogam. Z zachowanych inskrypcji i nielicznych odczytanych słów wywnioskowano, że był to język bliższy galijskiemu i brytańskiemu niż walijskiemu i goidelskiemu.
Brytania[]
Pierwsza nazwa Brytanii, nadana jej przez starożytnych geografów i filozofów, brzmiała: Wyspy Pretańskie; ich mieszkańców zwano zaś Pritani lub Priteni. Nazwa tę wywodzi się z języka P-celtyckiego, czyli brytańskiej (galijskiej) odmiany języka celtyckiego; prawdopodobnie przenikła ona od Galów do Greków. Starsza forma tej nazwy - Prydain - w odniesieniu do całej wyspy - zachowała się w tekstach walijskich. Jeden z jej wariantów - Prydyn zachowała się we wczesnych tekstach walijskich i opisuje ludy zamieszkałe na północ od wału Antonina (Piktów?). W okresie rzymskiej okupacji nazwa Pritani została przekształcona w Brittones.
Organizacja plemienna[]
Ludy zamieszkujące Wielką Brytanię były zorganizowane w grupy plemienne; wg geografa Marcjana było ich 33, w tym 17 w Brytanii południowej; reszta zasiedlała Szkocję.
Możesz go uaktualnić, oddzielając swój komentarz lub obszerniejsze hasło linią ciągłą (-----), ale hasła oryginalnego NIE ZMIENIAJ - pamiętaj, że ET to przede wszystkim miejsce przechowywania starych, nieaktualnych haseł encyklopedycznych.
PAMIĘTAJ: Ten tekst to ciekawostka i nie nadaje się na ściągawkę do szkoły i nie powinien też być traktowany jako jedyne źródło wiedzy na ten temat!