Encyklopedia Tradycji
Advertisement

CELTOWIE

Jeden z głównych szczepów indoeuropejskich w Europie. Pierwotnie Celtowie mieli swe siedziby po prawej stronie Renu aż do Wezery, po lewej aż do Francji środkowej, na południe sięgali do Alp, do niziny Dunaju i na wschód aż po Karpaty. Z tych siedzib wywędrowali ok. roku 400 p.n.e. na zachód do Francji i do Hiszpanii, gdzie zmieszali się z tubylczymi Iberami.

Grob wojownika s

Grób wojownika galijskiego

Wędrówki[]

Celtowie we Francji znani byli Rzymianom pod nazwą Galów. Część Celtów wywędrowała do Brytanii, inni do górnej Italii, skąd w 387/386 zawładnęli Rzymem. Ok. 300 r p.n.e. hordy Galów wkroczyły na Półwysep Bałkański, a w 280/279 zajęły Grecję, skąd część ich przeszła do Galacji w Azji Mniejszej.

Dni potęgi i upadek[]

Ok. 250 roku p.n.e. potęga Celtów doszła do szczytu, ale już wkrótce Rzymianie po wielu walkach złamali potęgę Galów w Italii północnej, a z czasem, w I w. p.n.e., pod wodza Juliusza Cezara, podbili całą Galię. W 25 r p.n.e. Rzymianie zajęli Galację i utworzyli z niej prowincję rzymską. Po podboju Galii przez Rzymian rozpoczyna się silna romanizacja Celtów; tracą oni własny język, przejmując od Rzymian łacinę, a także ich kulturę i obyczaje. Obecny obszar panowania języków celtyckich jest ograniczony do zachodniej Bretanii (pólnocno-zachodnia Francja) i Walii oraz niektórych rejonów Szkocji i Irlandii. Język bretoński ma we Frencji status języka regionalnego. Język iryjski (irlandzki) jest w Republice Irlandzkiej językiem urzędowym obok angielskiego.

Wygląd i uzbrojenie[]

Według pisarzy rzymskich Celtowie byli wysokiego wzrostu, mieli jasne włosy i niebieskie oczy. Skorzy byli do wojny, niesłychanie ciekawi i dowcipni. Najwybitniejsi wśród nich nosili wielkie wąsy. Za zbroję służył im żelazny pancerz, brązowe hełmy z rogami, wielkie tarcze skórzane, długie mięcze i dzidy. Najchętniej walczyli na koniach lub rydwanach. Ich głównym zajęciem, poza walką, była hodowla bydła i koni. Mieli kastę kapłanów, druidów.

Struktura społeczna[]

Społeczeństwo celtyckie opierało się na czteropokoleniowej grupie rodzinnej. Wyższą jednostką było plemię. Za czasów Cezara w Galii żyło ok. 50 plemion celtyckich. Podobną plemienną organizację mieli Celtowie z Wysp Brytyjskich.

Zasiedlenie Wysp Brytyjskich[]

Ludy mówiące językami celtyckimi przybyły na Wyspy Brytyjskie w czasach przedhistorycznych, prawdopodobnie w kilku falach zasiedleńczych. Być może było to około 2000 lat p.n.e. Ten najdawniejszy etap zaludnienia wysp można spróbować prześledzić na podstawie rozwoju tamtejszych języków. Najstarsza ich grupa, do dziś spotykana w górach Szkocji i na Hebrydach, a także w Irlandii i na wyspie Man, określana jest mianem języków goidelskich lub Q-celtyckich. Dialekty późniejsze, bardziej rozwinięte, zwane brytańskimi, w tym galijski, przetrwały w Walii i Bretanii. Językami tej grupy mówiono też w Brytanii południowo-wschodniej; ślady tego języka zanaleźć można do dziś w nazwach rzek, gór i lasów. Obecność brytańskiego w Bretanii wiąże się z falą kolonizacyjną z Brytanii do Bretanii w V i VI w n.e.

Piktowie[]

Innym językiem, który występował na Wyspach Brytyjskich, był piktyjski. Piktowie zasiedlili wyspy prawdopodobnie jeszcze przed Celtami, a w czasach wczesnohistorycznych byli potężnym ludem zasiedlającym obszar od północy Szkocji po Szetlandy. Imiona władców i wojowników piktyjskich przechowały się w inskrypcjach na kamieniach, w większości spisanych z pomocą wczesnoceltyckiego alfabetu ogam. Z zachowanych inskrypcji i nielicznych odczytanych słów wywnioskowano, że był to język bliższy galijskiemu i brytańskiemu niż walijskiemu i goidelskiemu.

Brytania[]

Pierwsza nazwa Brytanii, nadana jej przez starożytnych geografów i filozofów, brzmiała: Wyspy Pretańskie; ich mieszkańców zwano zaś Pritani lub Priteni. Nazwa tę wywodzi się z języka P-celtyckiego, czyli brytańskiej (galijskiej) odmiany języka celtyckiego; prawdopodobnie przenikła ona od Galów do Greków. Starsza forma tej nazwy - Prydain - w odniesieniu do całej wyspy - zachowała się w tekstach walijskich. Jeden z jej wariantów - Prydyn zachowała się we wczesnych tekstach walijskich i opisuje ludy zamieszkałe na północ od wału Antonina (Piktów?). W okresie rzymskiej okupacji nazwa Pritani została przekształcona w Brittones.

Organizacja plemienna[]

Ludy zamieszkujące Wielką Brytanię były zorganizowane w grupy plemienne; wg geografa Marcjana było ich 33, w tym 17 w Brytanii południowej; reszta zasiedlała Szkocję.

Prawdopodobnie cały tekst Encyklopedii Tradycji w pochodzi z jakiegoś starego czasopisma, przedwojennej książki lub którejś ze starych polskich encyklopedii, słownika wydanego przed II wojną światową (na końcu tekstu powinien się znajdować się odsyłacz do odpowiedniej książki lub czasopisma). Tekst nie był poprawiany pod względem merytorycznym i dlatego nie jest aktualny.

Możesz go uaktualnić, oddzielając swój komentarz lub obszerniejsze hasło linią ciągłą (-----), ale hasła oryginalnego NIE ZMIENIAJ - pamiętaj, że ET to przede wszystkim miejsce przechowywania starych, nieaktualnych haseł encyklopedycznych.

PAMIĘTAJ: Ten tekst to ciekawostka i nie nadaje się na ściągawkę do szkoły i nie powinien też być traktowany jako jedyne źródło wiedzy na ten temat!
Advertisement